Eindelijk! Nu mag je in oplossingen gaan denken. Het liefst verzin je er zoveel mogelijk. Ook al klinken ze misschien té out of the box en ambitieus. En ja, óók jij kunt dat. Wij zijn ervan overtuigd dat iedereen creatief is. Zolang je maar de juiste en energieke begeleiding krijgt.
In deze reeks leiden we je door de 5 stappen van Design Thinking. In de vorige stap moesten we keuzes maken in de fictieve case van een organisatie die senioren meer wil laten sporten. De probleemstelling werd: "Hoe kunnen we een veilige omgeving creëren waar senioren op een goede manier krachtoefeningen doen?"
Ze kozen Jan als persona. Jan is een 72-jarige, gepensioneerde man. Hij past twee dagen per week op de kleinkinderen (en vindt dat ook een krachtinspanning). Hij fietst af en toe een rondje op zijn e-bike, maar doet niets aan krachtoefeningen. Op zich zou hij wel gezonder willen leven, maar hij weet niet hoe hij dat moet aanpakken. Krachtlessen op de sportschool klinken zo hip en uitputtend. Ook zou hij het leuk vinden om met anderen samen in beweging te zijn. Lees hoe we hiertoe kwamen in deel 2 van deze reeks.
Tijdens deze fase komen we eerst tot zoveel mogelijk ideeën. Vaak brainstorm je met meerdere mensen, zodat je op elkaar ideeën kunt bouwen. Later in deze fase ga je concrete oplossingen verder uitwerken, met alle input die je hebt gekregen. Dat kan samen of individueel.
Creëer een veilige en creatieve omgeving
Niets zo erg als brainstormen in klinisch witte ruimte met een grote, zware, zwarte vergadertafel in het midden met relaxte stoelen eromheen. In zo’n ruimte slaat alle creativiteit dood en vallen we massaal in slaap. Zorg voor een creatieve ruimte, met plek om te staan en lopen. Liefst met een kleurtje op de muur.
Je hebt in ieder geval nodig:
Ruimte! -> we zijn creatiever als we staan en rond mogen lopen
Muren -> die je vol kunt plakken met flipovers en post-its. Heb je geen muren of ramen, zet dan whiteboards neer.
Pennen, post-its, papier -> zodat alle ideeën daadwerkelijk opgeschreven worden
Klok of timer -> we geven elke brainstormopdracht een bepaalde tijd mee. Zorg dat je die goed kunt timen
Versnaperingen -> drinken en (gezonde) hapjes erbij, iedereen blij :)
Een leuk en divers team -> met verschillende disciplines en het liefst ook uit verschillende lagen van de organisatie (van stagiair tot directeur). Regel ook een facilitator (degene die de sessie leidt).
Houd je aan de brainstormregels
Hamerden we in stap 2 nog op keuzes maken? Ja, vergeet dat nu maar weer. Je gaat nu zoveel mogelijk oplossingen verzinnen voor het probleem dat je wilt aanpakken. Zolang je dat doet, houd je je aan de brainstormregels. Waaronder: oordeel niet. Elk idee is goed. Want elk idee kan je tot een volgend idee brengen of juist iets aanzwengelen bij een van je teamleden.
De belangrijkste brainstormregels
Kwantiteit boven kwaliteit -> we willen zo veel mogelijk ideeën. Ze hoeven niet goed te zijn.
Oordeel niet -> roep alles wat in je opkomt, schrijf elk idee op een post-it. Hoe absurd het ook voelt. Wilde ideeën zijn juist welkom!
Gebruik andermans ideeën -> laat je inspireren wat anderen roepen of schrijven. Dat mag nu. Sterker nog: dat moet
Iedereen is gelijk -> het maakt niet uit wat je functie is.
Géén apparaten -> zet je telefoon uit, klap je laptop dicht. Gebruik je hersenen, papier en pen.
Kom tot zoveel mogelijk ideeën met deze brainstormoefeningen
Er zijn talloze manieren waarop je het creatieve brein aan kunt zetten en tot toffe oplossingen kunt komen. Daarin gaan we door drie fases
Opening - zet de creatieve geest aan
Genereren van zoveel mogelijk ideeën met verschillende oefeningen
Concretiseren van ideeën en deze verder uitwerken
Je hoeft dit niet allemaal in één keer te doen. Het is best mogelijk dat je meerdere dagen of dagdelen besteedt aan de ideatefase. De facilitator bepaalt van tevoren welke oefeningen hij wil inzetten en maakt een planning.
Wij vinden het fijn om de eerste twee stappen in kleine groepjes te doen en vervolgens elk teamlid zelfstandig fase 3 te laten doorlopen. Door alle concrete ideeën te verzamelen en vergelijken, kun je als team tot een mooie eerste versie van je oplossing komen.
Ook houden wij van post-its, A4'tjes en flip-overs. Je verzamelt veel meer ideeën als je iedereen laat schrijven in plaats van roepen. Ook is iedereens input even waardevol. Een intrinsiek persoon die niet van roepen houdt, heeft ook waardevolle ideeën. Door te schrijven komt iedereen tot zijn recht.
5 brainstormoefeningen
Met een andere pet op - bekijk het probleem vanuit een bepaald karakter (de doemdenker, de positivo), vanuit een bepaald persoon (je moeder, superman) of situatie (geen geld, alleen voetbaltermen gebruiken om het op te lossen). Herhaal dit een aantal keer en zet er behoorlijke tijdsdruk op. Bijvoorbeeld 2 minuten per ronde.
Crazy 8 - iedereen vouwt een A4’tje drie keer dubbel zodat er acht vakken ontstaan. In het eerste vak teken je op je eigen blaadje een idee voor de oplossingen. Vervolgens krijg je steeds 1 minuut om in een volgend vakje je idee aan te passen of met een nieuw idee te komen. Elke vakje moet gevuld worden. Hoe idioot je ideeën ook worden.
Beter goed gejat - iedereen draagt minimaal één oplossing aan van een concurrent of een hele andere sector die een vergelijkbaar idee oplost. Wat doen ze daar goed? Probeer het in 1 woord te omschrijven. Neem al deze input mee in de rest van de brainstorm
In ons voorbeeld zou je bijvoorbeeld kunnen kijken naar seniorenreizen of Nederland in Beweging. Wat werkt daar? En waarom?
Kijk naar de frustraties en wensen - schrijf deze op grote vellen en laat je team binnen 10 minuten per frustratie of wens zo veel mogelijk post-its met ideeën plakken.
Jan weet niet goed waar hij moet beginnen met sporten. Wat kun je daar allemaal op verzinnen? Ook wil hij samen met anderen sporten. Wat zijn daar opties? Denk aan buitenclubjes, seniorenuren in de sportschool, 50+-lessen, online oplossingen? Kan het gekker?
Draai het om - hoe zou je het probleem nóg groter kunnen maken? Of hoe zorg je ervoor dat wat je wil bereiken nooit gebeurt? Door het probleem om te draaien, kom je opeens tot nog creatievere oplossingen.
Hoe zorg je ervoor dat geen enkele senior ooit nog sport? Laat daar je hersenen daar maar eens op kraken.
Maak je idee concreet
Na een aantal rondes brainstormen, komen er opeens allemaal wilde, toffe en interessante ideeën naar boven. Nu is het zaak om daar enige orde in te scheppen en tot een concrete oplossing te komen voor je probleemstelling. Dat kan op verschillende manieren.
Wij gebruiken vaak de volgende route:
Cluster -> hangt hetzelfde idee er vaker of zijn er ideeën die op een andere manier bij elkaar passen? Je laat het team zelf een indeling maken en post-its verhangen totdat er een fijne indeling ontstaat.
Stem op de interessantste ideeën -> geef iedereen kleine ronde stemstickertjes. Je kunt ervoor kiezen om iedereen alles wat ze interessant vinden te laten beplakken, of ze maximaal 5 stickers te geven die ze moeten verdelen (dan moeten ze weer écht kiezen).
Bespreek -> waarom vinden de teamleden de beplakte ideeën zo interessant, waarom trekt het ze aan?
Ga individueel verder -> ieder teamlid werkt een idee concreet uit. Geef ze daar ruim de tijd voor (bijvoorbeeld een half uur). Zorg dat de ideeën zo visueel mogelijk worden uitgewerkt. Bijvoorbeeld met tekeningetjes in een storyboard.
Kom tot een gezamenlijk idee -> laat de teamleden hun uitgewerkte ideeën met elkaar bespreken. Eventueel kun je hier ook weer stemmen op de meest interessante onderdelen. Laat ze dan met elkaar tot één gezamenlijk idee komen.
Het team van de gezondheidsorganisatie merkt tijdens de brainstorm dat het activeren van Jan de grootste uitdaging is. Hoe krijgen ze hem uit zijn huis om krachtoefeningen te gaan doen? En moet hij eigenlijk wel uit huis? Er ontstaan veel verschillende ideeën. Zoals een seniorenfit-sportklas in het buurtcentrum of een 50+-ochtend in de sportschool.
Ook verzinnen ze een app die lijkt op de Ommetje-app die tijdens de coronacrisis zoveel mensen aan het wandelen zette. Zouden ze zo’n app kunnen maken voor Jan, waarbij hij punten verdient als hij krachtoefeningen doet in huis? Het zou ook handig zijn als Jan zijn vorderingen kan delen met anderen. En als hij geen gewichten hoeft te kopen, maar met spullen in huis de oefeningen kan doen. Het team besluit om dit idee verder uit te werken.